Bioscoop



Ulysses
van James Joyce (1882-1941) is vandaag honderd jaar geleden gepubliceerd. En ja, ook ik heb het niet uit kunnen lezen. In het begin is het best te doen, en intrigrerend, maar allengs wordt het steeds onleesbaarder tot het een blok aan je been wordt, althans voor mij uiteraard. De tweede keer dat ik het heb geprobeerd was afgelopen zomer in Triëst aan de Adriatische zee in Italië, de stad waar Joyce lange tijd heeft gewoond en waar hij op gesteld was. Het lezen ervan is dus niet gelukt, maar ik heb wel op een bankje gezeten tegenover zijn woning waar hij is begonnen met het schrijven van de roman, ik heb een taartje gegeten bij de pasticceria die hij frequenteerde en zag het taleninstituut waar hij werkte (Berlitz) en waarin nu een kledingzaak zit. In dat verband ontmoette hij de zakenman/schrijver Ettore Schmitz/Italo Svevo (1861-1928), die vaak naar Londen moest voor werk. Ze raakten bevriend, het is een van die legendarische schrijversvriendschappen uit de literatuurgeschiedenis; Leopold Bloom, de hoofdpersoon van Ulysses, zou gebaseerd zijn op Svevo, die hem ook inlichtte over het Jodendom. Voor mijn vertrek had ik nog getwijfeld of ik niet toch Svevo's roman De bekentenissen van Zeno zou meenemen, een van mijn favoriete romans, maar ik voelde het hete hangijzer en wilde de hard way; iemand noemde me afgelopen jaar in een ander verband een masochist. Dat terzijde. Mijn pseudoniem/heteroniem Giovanni della Chiusa (1969-2015) stierf bij een auto-ongeluk als hommage aan Svevo, die op dezelfde manier is omgekomen. Hij had nog kinderlijk genoten van zijn roem op latere leeftijd na een levenlang miskend te zijn geweest en die wetenschap maakt mij ook blij. 

Door het literaire toerisme in Triëst, een van de meest mythische steden van Italië, had ik enigszins aan mijn plicht voldaan en hoopte wellicht toch enigszins in de buurt te zijn gekomen van de roman, een beetje zoals een familielid van me zei dat als je een boek lang genoeg in de boekenkast hebt staan je het vanzelf hebt gelezen. Zonder zelfbedrog overleven we het niet, hooguit heeft de een om wat voor reden dan ook er wat meer van nodig dan de ander. Van de eigenaar van de voormalige boekhandel van de dichter Umberto Saba (1883-1957) hoorde ik nog een mooie anekdote over Joyce, dat hij ontelbare adressen in Triëst had gehad omdat hij nooit de huur betaalde zodat hij en zijn gezin er telkens weer werden uitgezet om elders onderdak te moeten zoeken. Ten overvloede, je hoeft dus niet de huur te betalen om grote literaire roem te incasseren, ik zou zelfs willen beweren dat je juist niet de huur moet betalen om de Parnassus te bereiken - let wel, dit is geen pleidooi voor roem - en als je geen Joyce blijkt te zijn geweest heb je toch niet al die huur hoeven betalen. 

Ergens had ik ook gelezen dat Joyce in Dublin een bioscoop had geprobeerd op te zetten. Volgende keer zal iemand me echt moeten dwingen om Ulysses te lezen ('Zeg op, hoeveel alinea's heb je vanochtend nu echt gelezen?', een beetje zoals kinderen en eten of hun huiswerk), maar een onderneming als een bioscoop beginnen, daarvoor kun je me 's nachts wakker maken, want ik ben een expert in mislukkingen. Een schrijver hoeft niet per se te inspireren door zijn woorden, dat kunnen ook daden zijn. Over de bioscoop en ondernemingszin gesproken, Licorice Pizza zag ik vanavond. Een film om onder andere te vergeten dat het niet kunnen lezen van Ulysses je zwaar op de maag ligt, maar ook om je eraan te herinneren dat romantiek niet dood is, althans als het om de jeugd gaat, degenen die ouder worden zijn al bezig te sterven; de geur van rozen wordt steeds meer verdrongen door de geur van ontbinding. Eeuwige jeugd? Eeuwige belachelijkheid, of zoals de textielhandelaar in ruste Giovanni in Svevo's toneelstuk La rigenerazione (vertaald in het Nederlands als Eeuwige jeugd), die wil verjongen door een operatie van een wonderdokter, op een gegeven moment zegt: 'Wat zou de mensheid ervan opknappen als er geen seks bestond.' Maar geen seks, dan ook geen romantiek, en sterker nog: geen leven. Zouden seks en romantiek wellicht Gods schijnbeweging zijn? 

Reacties

Populaire posts van deze blog

Macht

End of story

Keuzemenu