Labyrint

Nostalgie: met de trein aankomen in Berlijn. Ik koos voor Ostbahnhof, vanwege Oekraïne en omdat ik zo'n twintig jaar geleden vanaf dat station terugkeerde naar Amsterdam. Een verhuizing vanuit een kamer in Prenzlauerberg; uit die kamer kwam alles wat ik in drie maanden had verzameld, boeken, cd's, kleding en wat niet meer, zodat ik die decembermaand bepakt en bezakt via de S-Bahn Schönhauser Allee naar Ostbahnhof ging. Het was een bezoeking, na telkens even gelopen te hebben moest ik weer stoppen, er kwam geen eind aan. Nu had ik alleen een rolkoffertje en ik besloot vanaf het Ostbahnhof naar Prenzlauerberg te lopen, de omgekeerde weg. Ik had behoefte aan frisse lucht en beweging, bovendien had ik indertijd elke dagelijkse wandeltochten gemaakt, spazieren in Berlin. Een automatische reflex, nu weliswaar met af en toe wat navigatie. Vooruitgang? Het was zaterdagavond, maar het leek maandagavond, misschien kwam het door de wijk Friedrichshain in het donker. Ik kruiste de Karl-Marx-Allee en stak de Platz der Vereinten Nationen over; in Berlijn wandel je voortdurend door de wereldgeschiedenis, waarover we minder nostalgisch hoeven te zijn. Nu was er Oekraïne, de Europese burgers van de toekomst zullen eventueel de littekens zien. Algemeen beschouwd is Berlijn de grootstedelijke versie van mijn huidige woonplaats, Rotterdam. Ondanks de energie, misschien zelfs daardoor, voel je de krater die ooit is geslagen, Berlijn heeft als bijkomstigheid de melancholie van de schuldige. Dader en slachtoffer, innig met elkaar verbonden. De geur van kolenkachels, onveranderd. Rotterdam zou opfleuren door graffiti op de huizen en in elk geval op elke straathoek een kiosk met een ruim assortiment aan bieren. De mode deze winter in Berlijn voor jonge vrouwen lijkt de lange zwarte jas, maar dat terzijde.

Twintig jaar geleden vertrok ik naar Berlijn om de onsystematische filmtheorie van de filosoof Walter Benjamin in kaart te brengen, die in de jaren dertig van de vorige eeuw zijn herinneringen aan de stad van zijn kindertijd noteerde, op de vlucht voor de nazi's zou hij zelfmoord plegen in Port Bou. Aan het begin van 'Tiergarten' staat: 'In een stad de weg niet kunnen vinden zegt niet veel. Maar in een stad verdwalen, zoals je in een bos verdwaalt - daar heb je scholing voor nodig. Dan moeten de straatnamen tegen de verdwaalde spreken als het kraken van dorre twijgen, en moeten kleine straten in het binnenste van de stad het uur van de dag voor hem even duidelijk weerspiegelen als een dal in de bergen.' Kortom, wij 'volwassenen' moeten alle navigatie afleren om het labyrint, het centrum, weer binnen te kunnen gaan. Het moeilijkste moet misschien wel zijn om te verdwalen in het eigen huis, hotel, dus laten we gaan wandelen, het is mooi weer, de coördinaten zijn te vinden in het blauw van de hemel.

Andreasstrasse